Den Gamle By – miejski wehikuł czasu

Przestronne pomieszczenie na pierwszy rzut oka wygląda tak, jakby aptekarz zaledwie przed chwilą wyszedł do przyaptecznego ogrodu, by zebrać świeże zioła potrzebne mu do przyrządzenia uzdrawiającej mikstury. Dopiero po chwili oko zauważa, że szafki, pojemniki i przyrządy pokrywa cienka warstwa kurzu, a porządek na biurku wydaje się trochę sztuczny. Mimo to drewniane szuflady, zasuszone ryby i mosiężne moździerze wypełniające aptekę, dają doskonały pogląd na to, jak wyglądało miejsce pracy farmaceuty ponad sto pięćdziesiąt lat temu.

Mieszczące się w Aarhus Den Gamle By, czyli Stare Miasto, nie jest zwykłym skansenem. To pierwsze miejsce na świecie, gdzie zachowano budowle, a także sprzęty, ubrania, meble i inne elementy wyposażenia nie z terenów wiejskich, a z miast. W dodatku nie stanowi ono przypadkowej mieszanki zabytkowych domów, lecz prezentuje trzy (a w planie ponoć jest czwarta) epoki. Każda z części Den Gamle By jest jakby kadrem zatrzymanym w określonej chwili, pozwalającym zobaczyć, jak wyglądały duńskie miasta w 1864, 1927 i 1974 roku.

Nigdy wcześniej nie słyszałam o tym miejscu, ale lubię odwiedzać skanseny, więc gdy moja towarzyszka podróży Monika proponuje mi wizytę w Den Gamle By, zgadzam się z entuzjazmem. W dodatku naszą przewodniczą jest jej koleżanka Asia, która zawodowo zajmuje się oprowadzaniem po Aarhus. Już w pierwszym budynku przekonujemy się, że ma ona nie tylko ogromną wiedzę, ale też dar opowiadania w sposób bardzo plastyczny, co ułatwia przeniesienie się w wyobraźni półtora wieku wstecz. Asia przybliża nam historię wdowy, która mieszkała naprzeciwko domu rodzinnego samego Hansa Christiana Andersena. Przyszły baśniopisarz odwiedzał ją, by uczyć się o poezji i kulturze.

Asia zwraca nam uwagę na ważną rzecz. Chociaż pierwsza i największa część Den Gamle By pokazuje, jak wyglądało miasto w 1864 roku, to wiele budynków jest dużo starszych. Większość domów, jak na przykład najstarsza i najlepiej zachowana duńska apteka, pochodzi z okresu od połowy osiemnastego do początków dziewiętnastego wieku i powstała w stylu renesansowym, co można rozpoznać po charakterystycznym sposobie budowy murów z wykorzystaniem drewnianych belek. Najstarsze zabudowania pochodzą z około 1550 roku.

Większość domów ma otwarte drzwi i wystarczy nacisnąć klamkę, by wejść do środka. Ciekawie prezentuje się rząd warsztatów, z których każdy posiada odpowiedni symbol na froncie, dzięki czemu od razu można poznać, czym zajmował się pracujący tam rzemieślnik. Jest kapelusznik, wytwórnia świeczek, stolarz czy krawiec. Odwiedzamy również sklepik, gdzie można było zaopatrzyć się w tytoń. Ten, związany w pęczki, suszy się zresztą na stelażu, rozstawionym na podwórzu.

Przed jednym z budynków kręci się nieco więcej ludzi niż gdzie indziej. Podchodzimy bliżej i zaglądamy przez szklaną witrynę do środka. Na tackach i paterach piętrzą się ciastka, upieczone według receptur z dziewiętnastego wieku, sprzedawane przez ubrane w kostiumy z epoki pracownice muzeum. W ogóle na terenie skansenu spotkać można często postaci jakby żywcem przeniesione sprzed wieków. Pokazują one, jak toczyło się życie przed laty. Na przykład chwilę wcześniej jedna z pań zaprezentowała nam, jak wyglądało przędzenie nici.

W połowie dziewiętnastego wieku duńskie miasto handlowe wielkości Den Gamle By zamieszkiwało mniej więcej siedmiuset mieszkańców, sto pięćdziesiąt krów, pięćdziesiąt koni i sto świń, a ponadto owce, kozy, kury, gołębie i pszczoły. W jednej ze stodół możemy usłyszeć muczenie krowy, oczywiście nagrane na taśmę, bo dzisiaj na terenie skansenu zwierząt nie ma. Wyjątkiem są jedynie konie, które ciągną powozy po wyłożonych kamiennym brukiem ulicach.

Ulice te prowadzą nas w końcu do domu burmistrza, stojącego przy prostokątnym rynku. Budynek pochodzi z 1597 roku, a trasa poprowadzona przez jego kolejne pomieszczenia, prezentuje wnętrza domów klasy średniej z lat od 1600 do 1850.

Budynek ten jest o tyle szczególny, że dał początek całemu skansenowi. Dom burmistrza stał wcześniej w centrum Aarhus, przy placu Lilletorv w miejscu, gdzie obecnie znajduje się dom handlowy Magasin. W 1908 roku władze podjęły decyzję o jego wyburzeniu, jeden z miejscowych nauczycieli i tłumacz Peter Holm przekonał włodarzy miasta, by budynek rozebrano, a nie wyburzono. Rok później zmontowany dom został wykorzystany podczas Duńskiej Wystawy Narodowej w części poświęconej historii. Po pięciu latach przeniesiono go w obecne miejsce i otwarto w nim muzeum, którego Holm został dyrektorem.

W 1923 roku władze muzeum otrzymały wiadomość, że duży dom kupiecki z Aalborga ma zostać wyburzony. Zebrano środki na jego zakup i pięć lat później ustawiono go nieopodal domu burmistrza, otwierając ten niewielki muzealny kompleks dla publiczności. Z biegiem lat miasto rosło, dostawiono kolejne budowle, a ludzie z różnych stron Danii przekazywali meble, wyposażenie, narzędzia, ubrania i przedmioty codziennego użytku. Holm był dyrektorem muzeum do 1945 roku i w tym czasie uratował przed zniszczeniem około pięćdziesięciu domostw. Obecnie w Den Gamle By znajduje się siedemdziesiąt pięć historycznych zabudowań, przeniesionych z dwudziestu duńskich miast.

Przy zrekonstruowanym rynku miejskim wyróżnia się przepiękny barokowy budynek, który dawniej był dworem mincerza, czyli wytwórcy monet. Powstał on w 1683 roku w Kopenhadze, a w 1944 roku został rozebrany. W Den Gamle By odtworzono go w 1995 roku. Oprócz wnętrz charakterystycznych dla klasy wyższej z połowy osiemnastego wieku można tu obejrzeć wystawy czasowe. My mamy okazję przyjrzeć się garderobie duńskiej królowej Małgorzaty II. Królowa znana jest z tego, że często sama projektuje własne stroje, lubi różnobarwne desenie i jest w kwestii ubioru stosunkowo liberalna.

Obejrzawszy królewskie ubrania skręcamy w boczną ulicę i jednocześnie przenosimy się sześćdziesiąt trzy lata w przód, do duńskiego miasta z 1927 roku. To okres, kiedy pojawia się elektryczne oświetlenie ulic, równe chodniki, stojaki na rowery i dystrybutory paliwa, wszystko będące efektem postępującej coraz szybciej industrializacji. Ta część Den Gamle By obrazuje życie mieszczan tuż przed kryzysem ekonomicznym z lat trzydziestych.

Ponieważ w tym czasie automobile zastępują powozy, zaglądamy do dealera samochodowego, gdzie możemy obejrzeć trzy najlepiej sprzedające się w tamtym okresie modele aut: Forda T Coupe (oczywiście w dowolnym kolorze, pod warunkiem, że będzie to czarny) z 1927 roku, Forda Sedan z 1926 roku i Citroën Køverblad z 1925 roku. Zaraz obok jest też warsztat samochodowy, gdzie udajemy się, by naprawić popsute auto.

Po wizycie w 1927 roku przychodzi czas, by coś przekąsić. Cofamy się na chwilę do dziewiętnastego wieku, bo tam znajduje się restauracja, serwująca typowo duńskie przysmaki. Oprócz niej na terenie Den Gamle By są też miejsca piknikowe, a słodką przekąskę można kupić w piekarni. Przy okazji nie brakuje też sklepów z pamiątkami – dostępne są one zarówno w informacji, jak i na poczcie czy w sklepie żelaznym.

Posiliwszy się, ruszamy do najnowszej części Den Gamle By, prezentującej życie mieszkańców miasta w 1974 roku. Dla niektórych wizyta tutaj może przypominać przeniesienie się w czasy dzieciństwa. Ten okres w historii charakteryzuje się dużymi zmianami kulturowymi – zaczęto doceniać wolność, odchodzono stopniowo od dawnych norm i tradycyjnego stylu życia, kobiety stały się bardziej niezależne, a młodzi ludzie poznali smak życia w komunach.

Ta część jest o tyle fascynujące, że można zajrzeć do mieszkań ludzi z tamtego okresu, pochodzących z różnych sfer społecznych i reprezentujących różne statusy oraz style życia. Asia prowadzi nas do domu rodziny z dziećmi, samotnej matki, grupy studentów czy tureckich imigrantów, pokazując nam i wyjaśniając, jak różniły się one od siebie stylem, wystrojem i wyposażeniem. Co ciekawe, wolno nam tu otwierać szafki, zaglądać do lodówki, czy dotykać leżących prawie wszędzie przedmiotów i sprzętu. Tylko niektóre rzeczy przyklejono do podłoża lub zakryto pleksiglasem.

Wpadamy na chwilę do baru jazzowego, w którym unosi się charakterystyczny zapach dymu papierosowego, zaglądamy do kiosku, gdzie za zasłoną schowano pisma pornograficzne, w sklepie z elektroniką przyglądamy się starym telewizorom, odwiedzamy też pierwszą duńską klinikę ginekologiczną, otwartą na południu Jutlandii w 1974 roku.

W tej samej okolicy znajduje się też interaktywna wystawa, prezentująca historią miasta Aarhus począwszy od czasów Wikingów aż po współczesność. Nie możemy sobie odmówić wizyty tutaj. Zaglądamy też przelotnie do kilku mniejszych wystaw – plakatów, biżuterii czy zegarków.

W Den Gamle By spędzamy pięć godzin, krocząc miejskimi uliczkami, zaglądając do domów, sklepów i warsztatów oraz słuchając opowieści Asi o tym, jak żyło się w duńskich miastach przed laty. Pięć godzin to niby niemało, a mimo to odnoszę wrażenie, że można to buszować przez cały dzień. To miejsce jest naprawdę wciągające!

Lubicie zwiedzać skanseny? Który jest Waszym ulubionym? Polecacie jakieś inne atrakcje w Danii?

Cieszę się, że tu jesteś! Mam nadzieję, że spodobał Ci się i zaciekawił ten wpis. Jeśli tak, to będzie mi niezmiernie miło, gdy klikniesz Lubię to, dodasz +1 i podzielisz się wpisem ze znajomymi albo dołączysz do dyskusji! To dla mnie ważne, bo pokazuje, że warto dalej pisać. Masz uwagi, komentarze, pytania? Nie wahaj się, napisz! Cieszę się z każdego sygnału od Ciebie! Dziękuję :)

- Ewa a

Wydrukuj lub zapisz PDF