Stary Bar – wśród kamieni o tysiącletniej historii

Powietrze unoszące się nad jasnymi kamieniami drga z gorąca. Ze szczeliny pomiędzy fragmentami ruin wystaje pysk małej jaszczurki, który znika, gdy tylko robię krok do przodu. Chwilę później jakieś zwierzątko, być może ta sama jaszczurka, przemyka pomiędzy źdźbłami zaczynającej usychać trawy, której charakterystyczny, kojarzący się z latem zapach unosi się dookoła. Stawiam stopy ostrożnie, by nie pośliznąć się na niestabilnym podłożu. Kawałek dalej mogłabym iść brukowaną drogą, jednak tu, w opuszczonym Starym Barze po prostu nie ma żadnej siły, która mogłaby mnie powstrzymać przed eksploracją każdego, nawet mniej dostępnego zakamarka.

Włoska miejscowość Bari leży po drugiej stronie Morza Adriatyckiego. To od niej wzięła się nazwa czarnogórskiej osady, zwanej przed wiekami Antibarum. Rządzony początkowo przez Bizancjum, a potem Słowian Bar w 1446 roku znalazł się pod panowaniem Republiki Weneckiej, by w 1571 roku zostać podbitym przez Turków, którzy zbudowali chroniącą miasto potężną twierdzę. Jednak nawet i ona musiała się poddać, gdy w 1878 roku prawie całe miasto zniszczyli Czarnogórcy ciężkim ostrzałem artyleryjskim. Los miasta przypieczętowało potężne trzęsienie ziemi, które dotknęło wybrzeże Czarnogóry 15 kwietnia 1979 roku o godz 6:19 rano. Od tego czasu zrujnowane miasto zostało opuszczone i dziś stanowi atrakcję turystyczną.

Stary Bar znajduje się kilka kilometrów od Baru – największego portu Czarnogóry i miasta, do którego przeniosła się większość mieszkańców miejscowości zniszczonej w trzęsieniu ziemi. Znalezienie drogi okazuje się bezproblemowe. Parkuję na ogromnym placu za jeden euro za dzień i idę w kierunku wejścia do dawnego miasta. By tam dojść, muszę przejść przez deptak, przy którym, czując powolny napływ turystów, otworzyły się knajpki i sklepiki z pamiątkami. Ponieważ jednak Stary Bar leży na uboczu, nie ma tu jeszcze tłumów zwiedzających, a sprzedawcy nie są natrętni. Dzisiaj w Starym Barze mieszka dwa tysiące ludzi, wszyscy poza murami zabytkowej starówki.

Wejście do starej, zrujnowanej części miasta znajduje się na końcu ulicy, naprzeciwko meczetu Škanjevića džamija. To rekonstrukcja istniejącej tu dawniej muzułmańskiej świątyni, z której pozostały tylko fundamenty. Meczet odbudowano jednak tak ładnie, że sprawia wrażenie dość starej budowli. Kupuję bilet za dwa euro i wchodzę do środka starego miasta na spacer pomiędzy kamieniami, z których niektóre były niemymi świadkami wydarzeń sprzed ponad tysiąca lat.

O Starym Barze mówi się, że to jedno z najlepiej zachowanych miast warownych. Jego historia sięga VI wieku naszej ery. Dzisiaj to teren pełen ruin budowli, z których najstarsze mają około dziesięć stuleci. Całość otoczona jest potężnymi, grubymi murami i zdominowana przez pozostałości tureckiej twierdzy, wybudowanej na szczycie wzgórza. To ją właśnie obieram sobie na pierwszy cel wędrówki.

Po prawej stronie mijamy amfiteatr pełen pasujących tu jak kwiatek do kożucha białych, plastikowych krzesełek. Planuje się powolną odbudowę Starego Baru i utworzenie w nim centrum kulturalno-turystycznego. Nieopodal służącego za sceną letnią amfiteatru, za szklanymi drzwiami w kamiennym domu znajduje się niewielkie muzeum, a w jednym z kościołów – wystawa zdjęć z czarnogórskiego wybrzeża. W planach jest otwarcie kolejnego muzeum, galerii sztuki, studia malarskiego i restauracji. Boję się, że Stary Bar może wówczas wiele stracić ze swojego wyjątkowego charakteru osady, w której można wręcz dosłownie dotknąć przeszłości.

Choć nie ma jeszcze południa, słońce zaczyna dawać się we znaki, kiedy kluczę pomiędzy wiekowymi ruinami. Wspinam się na mury fortecy. Roztaczający się z nich widok wart jest tych kilku chwil wysiłku i koncentracji, by nie pośliznąć się na wypolerowanych przez tysiące stóp kamiennych schodach. Stary bar leży na szczycie wzniesienia Londša, 241 metrów n.p.m., u podnóża masywu górskiego Rumija. Te majestatyczne, skryte za delikatną woalką chmur szczyty dominują nad okolicą. U dołu stromych zboczy rozciągają się pozostałości podzamcza, a także gaje oliwne i współczesne zabudowania. Na zachodzie majaczy granatowa tafla Adriatyku.

Wyglądam przez jedno z okien w murach fortecy, by rzucić okiem na zupełnie zniszczony w trzęsieniu ziemi, a następnie odbudowany akwedukt z czasów tureckich. Powstał on w XVI wieku i jest dzisiaj jedyną zachowaną do czasów współczesnych tego typu budowlą w Czarnogórze. Doprowadzał on wodę do miasta ze źródeł w górach Rumija z odległości około trzech kilometrów. Kamienne łuki i kolumny stoją dzisiaj pomiędzy nowymi domami.

U podnóża cytadeli leżą pozostałości miasta. To około dwustu czterdziestu budowli, takich jak cerkwie i kościoły, pałace, budynki mieszkalne i gospodarcze oraz inne zabudowania. Większość z nich jest zupełnie zniszczona. W wielu miejscach o istniejącym tu wcześniej budynku świadczą kopce kamieni lub pozostałości fundamentów. Schodząc z twierdzy zagłębiam się w labirynt nieregularnych, dawniej brukowanych ulic. Poza głównym oczyszczonym szlakiem wiele z nich zarasta trawa o ostrych źdźbłach i różnorakie chwasty. Trzeba iść ostrożnie, by nie zwichnąć kostki na obluzowanych stopniach schodów lub nie wbić sobie kolców w stopę. Mimo to zaglądanie w kolejne zakamarki, przechodzenie pod kamiennymi łukami i sprawdzanie, co kryje się za kolejnym zakrętem sprawiają, że nie dostrzegam upływu czasu.

Nieopodal twierdzy znajduje się lapidarium zlokalizowane w dawnym magazynie prochu, zbudowanym w 1705 roku. To jedyne muzeum, które mi tutaj pasuje. Zgromadzono w nim fragmenty kamiennych domów pokryte płaskorzeźbami i różnymi dekoracyjnymi detalami, zebrane na terenie całego Starego Baru, pochodzące z czasów od v do XIX wieku. Wiele z nich jest naprawdę ładnych!

Coraz szybciej ubywa wody w mojej butelce. Choć z biegiem czasu na niebie pojawiają się chmury, odnoszę wrażenie, że temperatura wcale nie spada, za to zauważalnie rośnie wilgotność powietrza. Cały czas chce mi się pić. Robię krótki przystanek na murach z widokiem na odrestaurowaną wieżę zegarową, będącą niejako symbolem Starego Baru. Oryginał zbudowany został za czasów panowania tureckiego, a po trzęsieniu ziemi odrestaurowany. Wieżę widać już z daleka, także z parkingu, skąd prezentuje się ona chyba najlepiej na tle wysokich gór.

Zamiast iść bezpośrednio ku wieży, schodząc w dół, odbijam w prawo, by znaleźć zbudowaną także pod panowaniem Turków łaźnię. Budynek otaczają kolczaste krzewy. Zaglądam do środka, by znaleźć charakterystyczną dla hammamu komnatę ze sklepieniem w kształcie kopuły. Przez niewielkie dziurki w dachu do środka sączy się światło słoneczne, oświetlające prostą przestrzeń wewnątrz. Panuje tu półmrok, ale jednocześnie duchota i duża wilgotność. Można się niemalże poczuć jak w dawnej łaźni tureckiej.

Zaglądam też na plac, przy którym stoi wyremontowana cerkiew świętego Jana. Podobno renowację opłaciła związana z dawnym kościołem rodzina. Zaraz obok znajduje się jeden z lepiej zachowanych pałaców. Można się tu na chwilę skryć przed słońcem w cieniu drzew.

Najbardziej podobają mi się pozostałości leżącej nieopodal wieży zegarowej cerkwi świętej Katarzyny. Niewiele z niej zostało, ale widać doskonale, że kiedyś musiała być pięknym kościołem. Dzisiaj przez sam jego środek prowadzi droga, którą przechodzi się pod wygiętym w łuk sklepieniem. Resztki budynku wyglądają tak, jakby mogły się zawalić w każdej chwili.

Sama wieża zegarowa z bliska robi o wiele mniejsze wrażenie, niż oglądana z daleka na tle innych ruin i gór. Mijam ją i idę dalej w kierunku pozostałości dwóch pałaców, a następnie ku murom miejskim. Z tego miejsca mogę zobaczyć z góry uliczkę, którą doszłam do miasta. Widok ten powoduje lekkie burczenie w brzuchu, a fakt, że kończy mi się woda sprawia, że zaczynam rozglądać się za drogą do wyjścia. A ono jest już niedaleko. Kilka godzin zajął mi niespieszny spacer po Starym Barze, ale teraz dobiega on końca.

Skuszona zapachami, zatrzymuję się w jednej z knajpek znajdujących się przy deptaku. Wybieram stolik na górze, z widokiem na okolicę. Nie muszę długo czekać, by na stole przede mną pojawił się talerz grillowanych krewetek w sosie bakłażanowym, a obok butelka z orzeźwiającym, kwaskowatym sokiem z granatu. Tą ucztą kończę wizytę w Starym Barze, obiecując sobie, że kiedyś jeszcze tu wrócę!

Fascynują Was opuszczone miasta i ich historie? Znacie podobne miejsca, które możecie polecić do zwiedzenia?

Cieszę się, że tu jesteś! Mam nadzieję, że spodobał Ci się i zaciekawił ten wpis. Jeśli tak, to będzie mi niezmiernie miło, gdy klikniesz Lubię to, dodasz +1 i podzielisz się wpisem ze znajomymi albo dołączysz do dyskusji! To dla mnie ważne, bo pokazuje, że warto dalej pisać. Masz uwagi, komentarze, pytania? Nie wahaj się, napisz! Cieszę się z każdego sygnału od Ciebie! Dziękuję :)

- Ewa a

Wydrukuj lub zapisz PDF