Wyspa jednego artysty. Śladami Césara Manrique

Lanzarote jest wyspą jedyną w swoim rodzaju. Tak inną od pozostałych Wysp Kanaryjskich. Nie tylko ze względu na swój suchy, surowy, wulkaniczny krajobraz, ale też, jak została ukształtowana ludzką ręką. Nie przesadzę chyba jeśli powiem, że cała Lanzarote to wielkie dzieło Césara Manrique!

Manrique urodził się w 1919 roku w Arrecife, stolicy wyspy. Tutaj też tworzył przez większą część życia. Kochał Lanzarote, a jednocześnie przewidywał, że gwałtowny i niekontrolowany rozwój turystyki może zniszczyć jego mały raj na ziemi. Zaczął więc zabiegać o to, by rozwój ten uregulować, zachowując naturalne piękno wyspy. Namawiał do integrowania sztuki z naturą i przestrzegania zasad zrównoważonego rozwoju. Był prawdziwym wizjonerem!

To dzięki niemu przy drogach na Lanzarote nie zobaczymy krajobrazu zaśmieconego wściekle kolorowymi billboardami z reklamami krzyczącymi prosto w twarz. To dzięki niemu wszystkie domy zachowują ten sam spójny styl – białe elewacje z zielonymi lub czarnymi okiennicami i drzwiami.

Jedynie dony stojące w pierwszej linii przy brzegu oceanu mogą mieć niebieskie okna. To także dzięki Manrique budynki nie są wyższe niż sześć pięter – mniej więcej na wysokość dorosłej palmy (nie licząc jednego wyjątku – siedemnastopiętrowego hotelu w Arrecife).

Gdy przyjeżdżam na Lanzarote jestem tym krajobrazem zachwycona. Nie mieści mi się w głowie, że może istnieć miejsce, które zachowuje tak spójny styl. Jedyne trudności, jakie mam w pierwszych dniach to odnalezienie się – dosłownie! Wszystkie domy wyglądają z grubsza tak samo, ulice są podobne jedna do drugiej, brakuje charakterystycznych punktów orientacyjnych. Później się przyzwyczajam. A dziś, po pięciu miesiącach, nieśmiało przyznaję, że czasem jednak brakuje mi kolorów…

Ale Lanzarote jest piękna! Manrique zmarł tragicznie w wypadku samochodowym w 1992 r., jednak jego duch nadal unosi się nad wyspą. Od ponad dwudziestu lat myślenie miejscowych nie zmieniło się. Dbają o swoje domy, ozdabiają je delikatnie, odświeżają biel ścian, aranżują niewielkie ogródki, obsypując zielone kaktusy i aloesy drobnym czarnym lub czerwonym żwirkiem wulkanicznym picon. sprzątają, zamiatają, utrzymują ład i porządek. I chwała im za to!

Duch Manrique żyje też, a może przede wszystkim w jego dziełach rozrzuconych po całej wyspie. Pierwszym z nich, stworzonym w latach 1966-1977 przy współpracy z innym artystą, Jesúsem Soto, są Jameos del Agua. Sama jama powstała już kilka tysięcy lat temu, kiedy wybuchał wulkan Monte Corona, a spływająca doliną w kierunku oceanu lawa zastygała i utworzyła tunel lawowy. Jednak to Manrique miał pomysł, jak wykończyć ją w środku, tworząc miejsce szczególne. Schodząc po schodkach przez otwór powstały wskutek zapadnięcia się sklepienia tunelu nie spodziewam się widoku, jaki zastaję w środku. To doskonały przykład harmonii natury i architektury! Nie jest to typowa jaskinia, nie ma tu stalaktytów i stalagmitów, jest za to podziemne jeziorko zamieszkałe przez liczne miniaturowe krabiki albinosy. Te stworzonka mają ciała o długości około dwóch centymetrów, biały kolor i są ślepe. Jeziorko wygląda, jakby na jego dno opadło gwiaździste niebo!

Ten zbiornik wodny jest naturalny, powstał wskutek procesów wulkanicznych przez odłączenie go od brzegu oceanu. Po obu jego stronach w skały wulkaniczne wkomponowana została restauracja. Wygląda to nieziemsko – czarna, zastygnięta lawa, soczyście zielone rośliny, a wśród tego wszystkiego zaaranżowane stoliki i krzesła. Jeszcze kawałek dalej widzę basen o nieregularnym kształcie z brzegiem pomalowanym na biało i cudownie błękitną wodą. Brzeg ten jest bardzo śliski, trzeba uważać i nie podchodzić za blisko, bo można się wykąpać, a według naszego przewodnika pozwolenie na pływanie w tym basenie ma wyłącznie król Hiszpanii. No, chyba, że ktoś chce go zdetronizować :) Za basenem znajduje się jeszcze sala koncertowa w naturalnej grocie, a na poziomie wyżej niewielkie i niezbyt ciekawe centrum informacji o wulkanach.

Manrique był mistrzem w integrowaniu swoich dzieł z naturą. Kolejny jego pomysł to Mirador del Río, punkt widokowy tak wkomponowany w klif Risco de Famara, że z sąsiedniej wysepki Graciosa nie można go w zasadzie dostrzec. Za to z Miradora widzi się całą Graciosę jak na dłoni. I jest to widok fantastyczny! Warto tu zajrzeć i się zachwycić Mirador del Río został skonstruowany na dwóch poziomach i przykryty kawałkami skał wulkanicznych, które maskują jego obecność. Wewnątrz znajduje się restauracja z ogromnymi, panoramicznymi oknami i tarasami widokowymi, a także sklep z pamiątkami. Barierka na tarasach widokowych ma przypominać relingi na statku.

W okolicy miejscowości Guatiza Manrique stworzył Ogród Kaktusów – Jardín de Cactus. Było to jego ostatnie wielkie dzieło przed śmiercią. Sprowadzono tu ponad tysiąc sto gatunków kaktusów z całego świata, a przestrzeń została zaaranżowana tak, by wyglądała niczym antyczny teatr. Kaktusy-widzowie obserwują kaktusy-aktorów występujących na scenie. Jako osoba, która wiecznie zapomina podlewać kwiatki jestem wielką fanką kaktusów, więc wizyta tutaj to dla mnie nie lada atrakcja. Zaskakujące, jakie wymyśle kształty i kolory potrafią mieć te rośliny, jak różnej długości kolce! Są kaktusy jasno- i ciemnozielone, purpurowe i żółte, wysokie niemal jak palmy i całkiem malutkie, z kolcami niczym długie igły i z takimi króciutkimi, wyglądającymi niczym delikatne włoski. Żaden miłośnik przyrody nie powinien tego miejsca ominąć!

Zajrzyjmy do Timanfaya. I w tym miejscu Manrique zostawił po sobie ślad. Zarówno restauracja El Diablo, korzystająca z ciepła wulkanicznego do grillowania potraw, jak i samo logo parku narodowego to dzieła naszego artysty. Nawiązują one do relacji z katastrofalnych lat 1730-1736, gdy miały w tym miejscu kolejne wybuchy wulkanów, a ludzie porównywali je do piekła na ziemi.

Restauracja El Diablo została wybudowana w kraterze aktywnego, aczkolwiek drzemiącego wulkanu, w miejscu występowania anomalii geotermicznej. Głęboko pod nią znajduje się bąbel magmy, która ogrzewa ziemię na górze. Miejsce to nazywa się Islote de Hilario. Budynek restauracji został zaprojektowany w 1970 r. przez Manrique, w charakterystycznym dla niego stylu z wielkimi oknami i miękkimi, opływowymi kształtami ścian. Restauracja jest jednocześnie punktem widokowym, a w jej wnętrzu stoją pozostałości drzewka oliwnego i kości wielbłąda. Legenda mówi, że w tym miejscu mieszkał pustelnik Hilario, któremu towarzyszył jedynie wielbłąd i właśnie to drzewo. Mimo, że rosło ono na wulkanicznej ziemi, to nigdy nie wydało owoców, ponieważ, jak się mówi, kwiaty nie mogą wydać owocu karmiąc się ogniem.

W samym środku Lanzarote, na jednym z licznych rond, stoi ogromna, biała konstrukcja, na pierwszy rzut oka nie przypominająca niczego, co znamy. Totalna abstrakcja. To pomnik rolnika – Monumento al Campesino, bo przecież życie farmerów na wyspie jest niezwykle trudne. Muszą oni uprawiać tę jałową i nieprzyjazną ziemię, z góry będąc skazanymi na niskie plony. Rzeźba nosi nazwę Fecundidad, co można tłumaczyć jako żyzność i została skonstruowana ze starych zbiorników na wodę i pływaków z jachtów i statków, a następnie pomalowana na biało. Trzeba wielkiej wiary, by dostrzec w niej sylwetkę człowieka, wielbłąda i psa. Tuż obok znajduje się zaprojektowany w tradycyjnym stylu z Lanzarote Dom Rolnika, w którym obejrzeć można wystawy etnograficzne. Ciekawe miejsce!

Jednym z najmniej chyba znanych dzieł Cesara Manrique jest kompleks ogrodów i basenów w hotelu Las Salinas w Costa Teguise (obecnie należącym do łańcucha Meliá). Ten pięciogwiazdkowy hotel ma niestety czasy świetności dawno za sobą i przydałaby mu się renowacja, ale wnętrze mimo wszystko zachwyca! Baseny zostały zaprojektowane tak, by przypominały naturalną lagunę, a ogród aż kipi od zieleni. Cudne widoki mają mieszkańcy hotelu… Jeśli ktoś chce je zobaczyć, to wypada spytać na recepcji o pozwolenie, ale nie wiem, jak chętnie zezwalają gościom z zewnątrz na wchodzenie do środka bo kiedy ja się tam kręcę to recepcja ma pełne ręce roboty z meldowaniem nowych gości, więc po prostu wchodzę dalej. Przywilej uniformu :)

Manrique to jednak nie tylko wielkie i słynne dzieła. To także mniejszego kalibru pomysły na urozmaicenie krajobrazu wyspy. Mam tu na mysli juguetes del viento – zabawki wiatrowe, których pełno na Lanzarote. Nie wszystkie są autorstwa Manrique, niektóre zostały stworzone po jego śmierci na podstawie szkiców artysty, inne są po prostu inspirowane jego pomysłami. Najbardziej znana to rzeźba znajdująca się niedaleko miejscowości Arrieta w formie nowoczesnego wiatraka w czerwonym kolorze. Idea zabawek polega na tym, że ich elementy poruszają się niezależnie pod wpływem wiatru, którego przecież na Lanzarote dostatek – płynnym, delikatnym ruchem. Mimo, że same zabawki są wykonane z ciężkiego metalu, to ich ruch sprawia, że wyglądają niezwykle lekko…

Czymże byłaby Lanzarote bez muzeum honorującego tego fantastycznego artystę. I jest takie muzeum. A nawet dwa! Oba zaaranżowano w domach, w których mieszkał Manrique. Pierwszy z nich znajduje się w miejscowości Tahiche. Odwiedzam go na samym początku mojego pobytu na Lanzarote i wychodzę stamtąd oczarowana. Dom został skonstruowany we wnętrzu bąbla w zastygłej lawie, czyli naturalnej groty. Niesamowite jest więc połączenie czarnych skał wulkanicznych z bielonymi murami, zielonymi roślinami i błękitną wodą w basenie.

Kolory te zostały przełamane przez intensywną barwę niektórych mebli i elementów dekoracyjnych we wnętrzach. Wszystko utrzymane jest w nowoczesnym stylu, ale jednocześnie dom jest ciepły i przyjazny. Chciałabym tam mieszkać :) Na górnym poziomie znajduje się niewielka galeria, gdzie można obejrzeć obrazy nie tylko Manrique, ale też dzieła Joana Miró czy Pablo Picasso. Jeśli ktoś zainteresowany jest obrazami Cesara Manrique, powinien też zajrzeć do Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Arrecife, gdzie zgromadzono ich więcej.

W 1988 r. Cesar Manrique, poszukując spokoju i natchnienia w naturze, przeprowadził się do domu w Haría, którego budowę zaczął już dwa lata wcześniej. Ten zwiedzam pod sam koniec pobytu na Lanzarote. Paradoksalnie, jest on zupełnie inny, a jednak podobny do domu w Tahiche. Podobny jeśli chodzi o styl, przywiązanie do detali, przestrzeń, miękkie linie, współistnienie z naturą. Inny – bo bardziej osobisty. Jest tu pełno ozdóbek, bibelotów, prywatnych przedmiotów i przede wszystkim zdjęć. Przypomina to bardziej wiejski domek. Myślę że wynika to z faktu, że to był ostatni dom, w którym mieszkał artysta, więc tu zostawił swoje rzeczy prywatne.

Nie potrafię powiedzieć, który z domów podoba mi się bardziej. W tym zachwycają mnie wielkie okna i to, że pokoje niemalże wchodzą do ogrodu, a ogród – do pokoi. Basen wygląda, jakby był częścią salonu. Łazienki mają wielkie okna, a artysta mógł brać kąpiel patrząc na gwiazdy! Jest tutaj też studio Manrique, w którym pracował – prawie nie ruszone od jego śmierci. Ma się wrażenie, że malarz wyszedł tylko na chwilę na herbatę i zaraz wróci, by dokończyć leżący na podłodze obraz.

Jak to możliwe, że jeden człowiek miał tak wielki wpływ na całą wyspę? Mówi się, że to dzięki przyjaźni z generałem Franco – Manrique walczył po jego stronie w wojnie domowej jako artylerzysta. Generał dał mu więc dużo swobody w planowaniu rozwoju Lanzarote. Wyszło to wyspie jak najbardziej na dobre – jest ona w całości swoistym dziełem sztuki, unikatowym w skali świata!

Podobają się Wam dzieła Cesara Manrique? Czy słusznie utrzymuje się całą wyspę w jednym stylu? A może są to zbytnie ograniczenia narzucone na mieszkańców?

Cieszę się, że tu jesteś! Mam nadzieję, że spodobał Ci się i zaciekawił ten wpis. Jeśli tak, to będzie mi niezmiernie miło, gdy klikniesz Lubię to, dodasz +1 i podzielisz się wpisem ze znajomymi albo dołączysz do dyskusji! To dla mnie ważne, bo pokazuje, że warto dalej pisać. Masz uwagi, komentarze, pytania? Nie wahaj się, napisz! Cieszę się z każdego sygnału od Ciebie! Dziękuję :)

- Ewa a

Wydrukuj lub zapisz PDF