Zbrodniczy reżim Czerwonych Khmerów

Wizyta w tych miejscach jest smutna, szokująca, pozostawia bez słów. Snując się po kolejnych salach, nie jestem nawet w stanie zmusić się do fotografowania. Nie potrafię ogarnąć umysłem okrucieństwa reżimu Czerwonych Khmerów i ich przywódcy — Pol Pota. Ta komunistyczna organizacja rządziła Kambodżą przez 4 lata, od 1975 do 1979 roku, i w tym czasie zdążyła wymordować mniej więcej jedną czwartą ludności kraju. Ich zbrodnie porównuje się do Holokaustu, z tą różnicą, że hitlerowcy z grubsza oszczędzali swoich obywateli. W Kambodży, zwanej wówczas Demokratyczną Kampuczą, ludzie w imię idei bestialsko zabijali swoich rodaków.

Znajdujące się w centrum stolicy Kambodży Muzeum Ludobójstwa Tuol Sleng (nazwa oznacza Wzgórze Zatrutych Drzew lub też Wzgórze Strychniny) było kiedyś zwykłą szkołą średnią. Po przejęciu władzy, w sierpniu 1975 roku, Czerwoni Khmerzy utworzyli w tych budynkach Więzienie Bezpieczeństwa S-21. Sale lekcyjne zamienili w maleńkie cele, utworzyli miejsca okrutnych tortur, zakratowali okna, a całość otoczyli drutem znajdującym się pod napięciem.

Nie wiadomo, ile dokładnie osób było więzionych w S-21, ale szacuje się, że około siedemnastu tysięcy. Jednorazowo w więzieniu mogło przebywać od tysiąca do półtora tysiąca więźniów. O jakiejkolwiek higienie można było zapomnieć. Ludzie bici, bestialsko torturowani, poniżani przyznawali się do wszystkiego. Drobiazgowe kontrole prowadzone były, aby zapobiec samobójstwom. Tylko siedem osób, w tym jedna kobieta, przeżyło pobyt w tym więzieniu.

Dzisiaj Tuol Sleng to muzeum. To puste sale, w których stoją tylko żelazne łóżka, a na ścianach wiszą tablice. To hale z wewnętrznymi murami, pokazującymi jak maleńkie cele mieli do dyspozycji więźniowie. To wystawy narzędzi tortur. To obrazy pokazujące, jak dręczono ludzi. To zdjęcia ofiar. Każdy więzień był fotografowany. To turyści tacy jak my, spacerujący korytarzami w milczeniu.

1975 rok został w Kampuczy rokiem zerowym. W tym czasie Czerwoni Khmerzy pozamykali szkoły, szpitale i banki, zlikwidowali pieniądze i własność prywatną, zdelegalizowali religię, a ludzi z miast wygnali na wieś do niewolniczej pracy. Mnóstwo osób zginęło z głodu i przepracowania, wielu po prostu zabito. Ofiarą mógł być każdy, kto miał jakiekolwiek powiązania z poprzednią władzą. Albo był intelektualistą. Albo nosił okulary. Albo komuś podpadł. Szacunki, co do ilości ofiar są różne, ale średnio wylicza się, że pod rządami Czerwonych Khmerów zginęło półtora miliona osób spośród siedmiu milionów żyjących w Kambodży przed rokiem zerowym.

Po upadku reżimu Czerwonych Khmerów odkryto miejsca masowych egzekucji. Jedno z nich, Choeung Ek, znajduje się szesnaście kilometrów od Phnom Penh i znane jest pod nazwą Pola Śmierci. Odnaleziono tu ciała niemalże dziewięciu tysięcy ofiar, z których wiele było wcześniej przetrzymywanych i torturowanych w Tuol Sleng.

Spacer po Polach Śmierci uświadamia, jak okrutnie traktowano ludzi w Demokratycznej Kampuczy. Już przy samym wejściu stoi stupa poświęcona ofiarom. W jej wnętrzu znajduje się ponad pięć tysięcy ludzkich czaszek, na których widać ślady obrażeń. Dalej są masowe groby, drzewo, o które rozbijano dzieciom głowy czy gabloty z kośćmi. Są też sugestywne opisy zbrodni.

Kilka dni wcześniej staję się świadkiem jeszcze jednej pamiątki po Czerwonych Khmerach. Zwiedzając Angkor natykam się na kilka podobnych grupek: kilka osób siedzi przed wejściem do świątyni i gra na jakichś nieznanych mi instrumentach. Przyglądam się – większość z nich jest niepełnosprawna. Nie mają jednej bądź obu nóg, nie mają rąk. To jedne z tysięcy osób poszkodowanych po nastąpieniu na minę przeciwpiechotną. Tak zarabiają na życie.

Statystyki są przerażające. Szacuje się, że pod ziemią w Kambodży znajduje się od czterech do sześciu milionów min. To jeden z najbardziej zaminowanych obszarów świata. Na jego rozminowanie potrzeba jeszcze co najmniej dziesięć lat, a koszty tej operacji są ogromne – zarówno jeśli mówimy o pieniądzach (rocznie przeznacza się na ten cel około trzydziestu milionów dolarów), jak i życiu ludzkim. Praca przy rozminowywaniu jest bowiem bardzo niebezpieczna.

Rozminowanie jest jednak konieczne, bo miny stanowią ogromne zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, którzy mieszkają w okolicach pól minowych. Wybuch może nastąpić w każdej chwili – przy uprawie ryżu czy zbieraniu owoców w lesie. Miesięcznie w tym kraju przeprowadza się ponad trzysta amputacji. Według szacunków, w Kambodży żyje obecnie około czterdziestu tysięcy osób z kończynami amputowanymi po zmasakrowaniu przez minę. Dziesiątki osób miesięcznie giną.

Miny w Kambodży pojawiły się pod koniec lat siedemdziesiątych XX wieku. Pierwsze zostały zakopane przez armię wietnamską, która zepchnęła Czerwonych Khmerów pod granicę z Tajlandią – aby utrudnić im powrót. Ci, broniąc się przed Wietnamczykami, także układali miny. Swoje zrobiły też walczące przeciwko Czerwonym Khmerom kambodżańskie Królewskie Siły Zbrojne. Mina jest tania i bezlitosna, łatwo ją zakopać, trudno się przed nią ochronić. Dlatego pod kambodżańską ziemią jeszcze nie dawno tkwiło około dziesięciu milionów tych zabójczych urządzeń.

Temat zbrodni reżimu Pol Pota jest trudny. Ciężko uwierzyć, że ludzie zdolni są do takiego okrucieństwa. W dodatku do dzisiaj ówcześni oprawcy żyją obok swoich ofiar. Wielu zbrodni jeszcze nie rozliczono, katów nie osądzono i możliwe, że to się nigdy nie stanie. Osądzi ich jednak historia.

Czy w czasie podróży zaglądacie również do miejsc związanych z czarnymi kartami historii danego kraju?

Cieszę się, że tu jesteś! Mam nadzieję, że spodobał Ci się i zaciekawił ten wpis. Jeśli tak, to będzie mi niezmiernie miło, gdy klikniesz Lubię to, dodasz +1 i podzielisz się wpisem ze znajomymi albo dołączysz do dyskusji! To dla mnie ważne, bo pokazuje, że warto dalej pisać. Masz uwagi, komentarze, pytania? Nie wahaj się, napisz! Cieszę się z każdego sygnału od Ciebie! Dziękuję :)

- Ewa a

Wydrukuj lub zapisz PDF