Tam, gdzie uśmiecha się wybrzeże Afryki

Podchodząc do lądowania w Bandżul, stolicy najmniejszego kraju na kontynencie afrykańskim, przez zaparowane okno widzę niewiele poza szeroką, meandrującą rzeką po lewej stronie, a kiedy samolot zawraca moim oczom ukazuje się połać zieleni poprzetykana pojedynczymi domkami. Rzeka, którą widziałam przed chwilą, to Gambia, jedna z najważniejszych w zachodniej Afryce, mająca swój początek w Gwinei i płynąca dalej przez Senegal i państwo Gambia, które od rzeki właśnie bierze swoją nazwę. Ma długość 1120 kilometrów i już następnego dnia rano przeprawiamy się przez nią promem z Bandżul do Barry.

Tego dnia pływają trzy promy. Gdy dojeżdżamy do terminalu, najszybszy i najnowocześniejszy z nich, MV Kunta Kinteh, właśnie odpływa. Mamy szczęście, że nie musimy czekać długo na kolejny. Kiedy autobus wjeżdża na pokład, wysiadamy, żeby wspiąć się na górny taras. Stąd można obserwować, jak na ciasny prom wtaczają się kolejne samochody, pomiędzy którymi przeciskają się ludzie. W oczy szczególnie rzucają się barwnie ubrane kobiety niosące na głowach ciężkie pakunki, walizki, plastikowe wiadra i wypełnione czymś worki. Ktoś wprowadza na pokład krowę. Krowy też czasem trzeba przecież przetransportować na drugą stronę rzeki.

W oddali, u ujścia rzeki Gambia do Oceanu Atlantyckiego na wodzie kołyszą się kolorowe łódki. Nieopodal, nad piaszczystą plażą pochylają się palmy. Z daleka wygląda to jak pocztówkowy pejzażyk, który mógłby służyć za ilustrację do folderu wychwalającego egzotykę Afryki Zachodniej. Z tej odległości nie widać bowiem brudu ani biedy, które dostrzegłby człowiek wybierający się tam na spacer. Niestety około jedna trzecia z dwóch milionów mieszkańców kraju żyje poniżej linii ubóstwa.

Przeprawa promowa zajmuje około trzech kwadransów. Na promie nie ma tłumów, gdyż odpływa on zaraz po poprzednim, więc nie zdążyło się jeszcze zebrać wielu pasażerów. Po drugiej stronie leży miejscowość Barra, znana tez jako Niumi. Tu robimy krótki przystanek na wymianę pieniędzy i ruszamy dalej, do Senegalu. Kraj ten otacza Gambię z trzech stron. Z czwartej znajduje się wybrzeże Atlantyku. Były nawet plany połączenia Gambii i Senegalu w jeden kraj, Senegambię, ale nigdy nie doprowadzono ich do końca. Niecały tydzień później znowu zjawiamy się w Barra, by dostać się z powrotem do Bandżul.

Tym razem czekamy dłużej. Przed rampą ustawia się dość długa kolejka samochodów osobowych, autobusów i ciężarówek. Kręci się też kilkoro pasażerów, chociaż większość czeka w terminalowej poczekalni, czyli w miejscu, gdzie pod drzewem ustawiono kilka krzeseł i stolików. Niektórzy wykorzystują czas oczekiwania pożytecznie – młoda kobieta karmi dziecko piersią siedząc na plastykowym kubełku, z drugiej strony podjazdu dwaj mężczyźni wyciągają z pudełek małe kurczęta, by dać im jeść i pić. Większość jednak po prostu stoi bezczynnie i czeka. Mam czasem wrażenie, że mieszkańcy Czarnej Afryki czekanie mają we krwi.

Kiedy podpływa prom, trzeba jeszcze poczekać, aż wysiądą pasażerowie i wyjadą samochody. Przez kilkanaście minut obok nas przetacza się jednostajny strumień kolorowo ubranych postaci. Kobiety zazwyczaj ubrane są w barwne, wzorzyste długie suknie i najczęściej zasłaniają włosy, czy to hidżabem, czy zawiązywaną na czubku głowy chustą. Mężczyźni częściej noszą się na modłę zachodnią, dominują jeansy i t-shirty, rzadziej widać panów ubranych w długie koszule w stylu arabskim. Odnoszę także wrażenie, że to kobiety niosą więcej pakunków, najczęściej na głowie. Przyglądam się grupce pań, które wchodząc na prom wnoszą na głowach po cztery plastikowe wiadra każda. Gdy rozsiadają się tuż obok naszego autobusu, zwracamy uwagę, że każde wiadro wypełnione jest jakimś ziarnem, chyba kuskusem. Podziwiam ich zmysł równowagi i siłę mięśni szyi!

Kiedy wygląda na to, że jesteśmy gotowi do odpłynięcia, do rampy na sygnale podjeżdża ambulans. Ostatni samochód musi więc zjechać, by ustąpić miejsce karetce. Jeszcze chwilę to trwa, w tym czasie dosiadają się kolejni pasażerowie. Na pokładzie jest o wiele tłoczniej, niż poprzednio. Tym bardziej imponują mi sprzedawczynie przekąsek, takich jak orzeszki ziemne, ciastka czy torebki z czymś, co wygląda jak gęsty jogurt, które lawirują pomiędzy pasażerami z całym tym majdanem na głowie. Kiedy ktoś chce coś kupić, wprawnym ruchem ściągają miskę ze smakołykami. Po niecałej godzinie dopływamy do Bandżul.

Nie można o stolicy Gambii powiedzieć, by była kosmopolitycznym miastem. Tak naprawdę nie różni się wiele od innych afrykańskich miejscowości, które miałam okazje odwiedzić. Nie jest nawet największym miastem samej Gambii! Bandżul założyli w 1816 roku Brytyjczycy, nadając mu wówczas nazwę Bathurst. Stworzyli oni tutaj wojskową placówkę mającą za zadanie kontrolować okolice w celu wytępienia nielegalnego handlu niewolnikami. Kiedy Gambia uzyskała niepodległość w 1965 roku, Bathurst zostało jej stolicą, a osiem lat później zmieniono nazwę miasta na Bandżul. Najwyższą budowlą w mieście, jak i w całej Gambii, jest Łuk 22 – Łuk Triumfalny o wysokości zaledwie trzydziestu pięciu metrów. Z tarasu widokowego na jego szczycie widać całe miasto jak na dłoni!

Sam Łuk 22 to konstrukcja o tyle ciekawa, co i brzydka, przynajmniej w mojej opinii. Podobno wybudowano go w stylu neoklasycystycznym, który według mnie pasuje do afrykańskiego miasta jak kwiatek do kożucha. Zaprojektował go senegalski architekt Pierre Goudiaby, a jego odsłonięcie nastąpiło 22 lipca 1996 roku, w drugą rocznicę zamachu stanu i przejęcia władzy przez Yahya Jammeha. Stanowi swego rodzaju bramę wjazdową do stolicy od strony miasta Serekunda.

Wchodzę do środka, by wspiąć się na szczyt i rzucić okiem na Bandżul z góry. Oprócz tarasu widokowego, na ostatnim poziomie łuku zaaranżowano wystawę na temat Gambii. Można tu zobaczyć zdjęcia pokazujące rozwój kraju, jego kolonialną przeszłość, rządy Jammeha, stan gospodarki, armię i najciekawsze zabytki. W jednym z końców niewielkiej salki leżą też trzy torby z kłosami podstawowych zbóż uprawianych w Gambii – prosa, sorga i ryżu. Az dziw bierze, że nie ma orzeszków ziemnych, na produkcji których właściwie opiera się gambijskie rolnictwo.

Przejeżdżając przez miasto, przyglądam się toczącemu się na ulicach miasta życiu. Kręci się tu sporo ludzi, ale nie mogłabym powiedzieć, że chodniki są zatłoczone. Przeciwnie, odnoszę wrażenie, że w Bandżul jest całkiem sporo przestrzeni. W oczy rzuca się zły stan budynków, które najczęściej są odrapane, brudne, zakurzone. Brązowy kurz jest wszędzie! Czasem wygląda to tak, jakby na krajobraz ktoś nałożył filtr sepia. Dziwię się, że nie ma tu zbyt wielu zabudowań w stylu kolonialnym, podobnych do tych, które widziałam chociażby w senegalskim Saint-Louis. Ot, niby nic specjalnego, ale miasto ma jednak swój urok i chciałabym kiedyś móc lepiej je poznać, najlepiej na piechotę.

Klucząc uliczkami miasta, docieramy do słynnego bandżulskiego bazaru Albert Market. Powstał on w połowie dziewiętnastego wieku, a jego nazwa honoruje księcia Alberta, męża królowej Wiktorii, która sprawowała władzę nad Gambią w czasach kolonialnych. W 1988 roku targ strawił pożar, szybko jednak go odbudowano, zlecając budowę wejścia chińskim inżynierom. Dzisiaj bazar słynie z ogromnej różnorodności towarów, w jakie można się tu zaopatrzyć: od warzyw i owoców, poprzez mięso i ryby, naturalne kosmetyki, wszelkiego rodzaju plastikową chińszczyznę, tkaniny, aż po rękodzieło i pamiątki dla turystów.

W piątkowe południe nie spodziewamy się tu wielu czynnych stoisk, myśląc, ze muzułmańscy sprzedawcy przygotowywać się będą do modlitwy. Okazuje się jednak, że targ nadal tętni życiem! Przechodzimy przez spożywczą część bazaru. Niektóre towary wyłożono na stołach, często jednak leżą one tylko na płachtach bądź deskach ułożonych bezpośrednio na ziemi. O czymś takim jaki higiena pewnie dawno tu nie słyszano, jednak tak wyglądają chyba wszystkie targi Czarnej Afryki.

Większość sprzedawców niechętnie podchodzi do robienia im zdjęć. Na widok aparatu fotograficznego najczęściej zasłaniają twarz lub kręcą przecząco głową. Dlatego jestem nieco zaskoczona, słysząc z jednego ze stoisk okrzyk Take a picture! Obracam się i widzę dość potężną kobietę trzymającą w jednym ręku spory nóż, a w drugim – drewnianą pałkę. Kiedy przymierzam się do zrobienia zdjęcia, jakaś jej koleżanka protestuje, krzycząc haram, ale moja modelka się nie przejmuje i dalej pozuje z nożem i pałką. Zdjęcie zrobione, pokazuję jej na wyświetlaczu. Kobieta śmieje się serdecznie.

Zaglądamy do części, gdzie sprzedaje się rękodzieło i pamiątki. Jeśli ktoś lubi drewniane figurki, maski, koraliki czy skórzane torebki – to trafił doskonale! Stoisk jest sporo, ale tak naprawdę ciężko znaleźć coś oryginalnego. Podobne rzeczy powtarzają się na kolejnych straganach. Mimo to udaje mi się znaleźć ciekawą maskę, która dołączy do mojej kolekcji, a dzięki dobrze targującej się mamie udaje się osiągnąć akceptowalną cenę. Ogólnie rzecz biorąc targowanie się tutaj to podstawa i jeżeli ktoś tego nie lubi, może mieć problem z zaopatrzeniem się w pamiątki po rozsądnych cenach.

Z Bandżul jedziemy w kierunku miasta Bakau, gdzie znajduje się niewielkie muzeum etnograficzne i farma krokodyli Kachikally. Muzeum prezentuje ludową sztukę gambijskich plemion, amulety, maski i instrumenty muzyczne. Gambia, jak i sąsiednie kraje, to mieszanka różnych plemion. Ponad czterdzieści procent mieszkańców kraju należy do plemienia Mandinka, kolejne dwadzieścia procent to Fula, a trzecim co do wielkości plemieniem jest Wolof, stanowiące ponad czternaście procent społeczeństwa gambijskiego. O ile samo muzeum jest naprawdę ciekawe, to sąsiadująca z nim farma krokodyli jest w mojej opinii dość żałosna. Mówi się, że staw, w którym żyją gady, to miejsce magiczne a kobiety, które zażyją tu kąpieli, staną się płodne. Turyści mają możliwość głaskania leżących na brzegu krokodyli, jednakże moim zdaniem zwierzęta te wyglądają, jakby były nafaszerowane narkotykami. Aż przykro na nie patrzeć.

Po południu przychodzi czas, by ruszyć na gambijską plażę. To na wybrzeżu skupia się turystyka w tym kraju, która stanowi jeden z trzech filarów gospodarki kraju. Czytam wcześniej o złotym piasku, więc jestem trochę zaskoczona widząc ciemną plażę w miejscowości Serekunda. Tutejszy piasek ma częściowo ciemnoszary odcień. Zatrzymujemy się na chwilę, by coś przekąsić, a potem idziemy na spacer wzdłuż plaży.

Gambia promuje się w świecie hasłem Uśmiechnięte Wybrzeże Afryki. Rzeczywiście atmosfera na plaży sprawia wrażenie bardzo przyjaznej. Owszem, kręci się tu trochę naganiaczy oferujących różnego rodzaju wycieczki, a pewnie jakby wyrazić chęć, to i inne towary oraz usługi, ale na grzeczną odmowę z reguły od razu odpuszczają i nie narzucają się. Dzięki temu wędrówka po plaży nie męczy. Można tu zobaczyć wielu miejscowych młodzieńców uprawiających różnego rodzaju sporty – biegają, skaczą, grają w piłkę. Mniej jest miejscowych kobiet. Dają się zauważyć przypadki starszych białych mężczyzn z młodymi miejscowymi dziewczynami i starszych białych kobiet z młodymi lokalnymi chłopakami, ale uważam, że dopóki dzieje się to za obopólną zgodą dorosłych osób i bez krzywdy wobec kogokolwiek, nie mam prawa zaglądać im do łóżek i portfeli.

Powoli czas na plaży dobiega końca i trzeba jechać na lotnisko. W Gambii spędzam w sumie około doby – noc po przylocie i dzień przed wylotem do domu. To za mało, żeby dobrze poznać kraj, więc mogę jedynie podzielić się luźnymi spostrzeżeniami i wrażeniami. Być może jednak kiedyś uda mi się tu wrócić na trochę dłużej!

Byliście w Gambii? Podobała się Wam? A może planujecie wybrać się w tamte okolice? Fascynuje Was Afryka jako taka?

Cieszę się, że tu jesteś! Mam nadzieję, że spodobał Ci się i zaciekawił ten wpis. Jeśli tak, to będzie mi niezmiernie miło, gdy klikniesz Lubię to, dodasz +1 i podzielisz się wpisem ze znajomymi albo dołączysz do dyskusji! To dla mnie ważne, bo pokazuje, że warto dalej pisać. Masz uwagi, komentarze, pytania? Nie wahaj się, napisz! Cieszę się z każdego sygnału od Ciebie! Dziękuję :)

- Ewa a

Wydrukuj lub zapisz PDF