Tropem szympansów przez puszczę Kibale

Ciszę lasu mąci jedynie odległy śpiew ptaków, brzęczenie much i od czasu do czasu trzask gałązki pękającej pod stopą, kiedy przestępujemy z nogi na nogę chcąc uchronić się przed mrówkami, które usiłują wejść nam do butów. Stoimy u stóp wysokich drzew w pełnym napięcia oczekiwaniu i wpatrujemy się z zadartymi głowami w gęste, zielone korony. Wtem do naszych uszu dobiega ciche pohukiwanie, które po chwili przechodzi w intensywniejsze wycie a na końcu we wrzask tak dramatyczny, jakby tam na górze obdzierano kogoś żywcem ze skóry.

– To wezwanie – wyjasnia nam przewodnik. – Rozglądajcie się, zaraz pojawią się następne…
– Tam! Idzie! – nie daję mu dokończyć i wykrzykuję szeptem* pokazując palcem w kierunku, w którym dostrzegam jakiś ruch między drzewami. Lekko kołysząc się na nogach wyłania się spomiędzy nich szympans. Przystaje na chwilę, pohukuje, rusza dalej i zwinnie wspina się na drzewo, znikając w jego koronie. Po chwili pojawia się kolejny. I jeszcze jeden. Są niesamowicie szybkie! Błyskawicznie wchodzą po pniu i chowają się wśród gałęzi. O ich obecności świadczą dochodzące do naszych uszu pokrzykiwania i obgryzione owoce spadające nam na głowy. Czekamy…

Park Narodowy Puszczy Kibale w Ugandzie znany jest z tego, że zamieszkuje go trzynaście gatunków naczelnych, w tym właśnie naszych najbliższych genetycznie kuzynów – szympansy. Aby je zobaczyć trzeba wczesnym rankiem stawić się w położonej w sercu dzikiego, wiecznie zielonego lasu deszczowego siedzibie parku, skąd strażnicy zabierają chętnych na trzygodzinny trekking po okolicy połączony z tropieniem małp.

Tak też robimy, meldując się na miejscu o poranku. Władze parku prowadzą ewidencję wszystkich turystów, więc trzeba wpisać swoje dane do wielkiej księgi. Oprócz mnie tego dnia jeszcze czternaście innych osób zapragnęło spotkać szympansy. Pracownicy parku gromadzą nas w niewielkiej salce pełnej ilustracji i zdjęć fauny i flory Kibale by opowiedzieć o tym, co czeka nas tego dnia. Z krótkiego wykładu najlepiej zapamiętuję wskazówkę, by wpuścić nogawki spodni w skarpetki, by uchronić nogi przed próbującymi pogryźć je mrówkami. Potem dzielimy się na trzy grupy – pierwsza z nich składa się z sześciu osób, które podróżują razem. Druga to pięcioro turystów. Ja trafiam do trzeciej, najmniejszej bo oprócz mnie jest w niej jeszcze trzech mężczyzn. Każdą grupą opiekuje się jeden strażnik uzbrojony w karabin. Wyruszamy!

Po kilku krokach przez puszczę grupy rozdzielają się i każda wyrusza w innym kierunku. Zwiększa to szanse na wytropienie szympansów. Marsz początkowo w ogóle nie jest forsowny, jednak po jakimś czasie teren robi się pofałdowany, a my coraz częściej schodzimy z wydeptanego szlaku i przedzieramy się przez chaszcze. Staram nie potykać się o leżące na ziemi próchniejące gałęzie, lecz nie zawsze mi to wychodzi. Wiecznie zielony las deszczowy zachwyca swoją dzikością i pięknem. Potężne drzewa, gęste zarośla i niewielkie polany wyglądają jak z filmu przygodowego. Zatrzymujemy się od czasu do czasu, kiedy strażnik pokazuje nam odchody szympansów, obgryzione owoce czy gniazda wybudowane przez małpy, w których spędziły one ostatnią noc. Co jakiś czas zwalnia też, by nasłuchiwać. Po takim przystanku nierzadko zmieniamy kierunek marszu – ja poza zwykłymi odgłosami lasu nic nie słyszę, ale doświadczony tropiciel wie, co chce usłyszeć.

W końcu jednak i mi również udaje się to usłyszeć. Gdzieś z oddali dobiega przeraźliwy wrzask. Stajemy na moment. Wrzask powtarza się. Strażnik ruchem ręki pokazuje, by iść za nim. Przyspieszamy tempo przedzierając się przez niskie zarośla. Po kilku minutach zauważamy jakiś ruch dokładnie przed nami. Czarny, włochaty, lekko przygarbiony kształt porusza się zaskakująco szybko! Podążamy lekkim truchtem kilkanaście kroków za nim, obserwując jak małpa dociera do wybranego drzewa i nie oglądając się na nic zwinnie wspina się na górę, po chwili znikając pomiędzy jego konarami. Strażnik przez radio informuje pozostałe grupy o naszym położeniu i sukcesie.

Po chwili dołącza do nas reszta turystów. Zadzieramy głowy w oczekiwaniu na rozwój wydarzeń. Rozlega się krzyk, potem kolejny. Pojawiają się następne małpy i wspinają się na drzewa. Wrzask, który słyszymy ma za zadanie poinformowanie resztę stada gdzie udało znaleźć się dobre miejsce do żerowania i zachęcenie ich do dołączenia do śniadania. O tym, że im smakuje, świadczą spadające z góry łupiny i obgryzione owoce.

To właśnie tutaj, stojąc pod drzewem przekonuję się na własnej skórze, że rada, by schować nogawki spodni w skarpetkach, jest bardzo rozsądna. Zdaję sobie z tego sprawę dosłownie w momencie, kiedy pierwsza mrówka gryzie mnie w prawą kostkę. Gdzieś w ferworze przedzierania się przez chaszcze w pogoni za szympansem musiała mi się wysunąć nogawka, a mrówki skwapliwie skorzystały z okazji. Kolejne ugryzienia bolą! Otrzepuję nogę, a jeden z towarzyszy ratuje mnie sprayem na insekty. Pełna wdzięczności spryskuję nogawkę, wytrzepuję resztę mrówek i dokładnie wsuwam spodnie z powrotem pod skarpetkę. W międzyczasie kilka szympansów schodzi z drzewa i ruszają w sobie jedynie znanym celu przez las. Ruszamy w ślad za nim.

Szympansy są naprawdę szybkie! Trzeba się spieszyć, by za nimi nadążyć. W dodatku w trudnym terenie poruszają się dużo sprawniej niż my, ludzie. Oczywiście maszerując za nimi trzeba uważać, by nie podejść zbyt blisko. Utrzymywanie odpowiedniej odległości ma na celu ich ochronę przed ludzkimi zarazkami, które mogłyby od nas złapać, a na które być może nie są odporne. Dużo łatwiej tropi się je, kiedy podążają wydeptaną ścieżką, ale oczywiście nie zawsze są dla nas tak łaskawe.

Czarne kształty znikają nam od czasu do czasu z oczu. By za nimi nadążyć musielibyśmy dość szybko biec. Ale doświadczeni strażnicy wiedzą, gdzie ich szukać i jak je wytropić, kiedy znajdują się w okolicy. Uważnie nasłuchują, nadają tempo i kierunek, i po chwili dostrzegamy trzy osobniki: samicę i dwa samce, którym zbiera się na amory. Szympansie dziewczę jednak nie jest w nastroju i odgania smalących cholewki młodzieńców, by za moment zniknąć w gąszczu.

Śledzimy dwa samce. Tym razem mają dla nas trochę litości i poruszają się leśną ścieżką. Idziemy krok w krok za nimi, aż wreszcie zatrzymują się. Jeden siada za drugim i zaczyna iskać swojego towarzysza. Stada szympansów mają zazwyczaj bardzo złożone stosunki społeczne. Składają się nawet z ponad stu osobników, chociaż najczęściej małpy spędzają czas w mniejszych grupkach po kilkanaście sztuk. Przywódcą stada jest zawsze samiec.

Kiedy chłopakom znudzi się iskanie, jeden z nich ucieka w krzaki, a drugi zostaje na ścieżce. Strażnik pokazuje nam gestem, byśmy absolutnie nie podchodzili bliżej. Obserwujemy, jak zwierzę kładzie się na ziemi na plecach, prezentując zgromadzonym swoje malusieńkie przyrodzenie. Ot, ekshibicjonista!

Leżący nieruchomo i odpoczywający szympans pozwala nam lepiej przyjrzeć się szczegółom jego anatomii, nie tylko przyrodzeniu. Zwracam uwagę na dłonie, które bardzo przypominają ludzkie. Jedyna różnica to kolor skóry i paznokci, które u szympansa są zupełnie czarne.

Za to stopy wyglądają inaczej. Mają o wiele dłuższe palce, a w dodatku duży paluch u szympansów jest przeciwstawny, tak jak kciuk. Pozwala im to na dużo bardziej precyzyjne chwytanie się gałęzi.

Dorosłe samce ważą około pięćdziesięciu kilogramów, samice są nieco mniejsze. Stojący na dwóch nogach szympans osiąga wysokość półtora metra, więc niewiele mniej niż ja sama. Zwierzęta te rzadko jednak poruszają się na dwóch nogach, najczęściej chodzą podpierając się na kłykciach dłoni.

Szympans ekshibicjonista decyduje się wreszcie zakończyć pokaz, wstaje i rusza przed siebie – a my oczywiście za nim. Wędrujemy, co jakiś czas przystając i rozglądając się. Grupy znowu rozdzielają się, ale tym razem zostajemy niezbyt daleko od siebie. Rozglądamy się w poszukiwaniu kolejnych osobników, co jakiś czas mając szczęście.

Nie mogę napatrzeć się na te fascynujące zwierzęta. To najbliżsi genetycznie krewni człowieka! W dodatku znane są z tego, że używają prostych narzędzi takich jak odpowiednio obgryzione gałązki do wydłubywania termitów z ich gniazd, kamienie do rozbijania orzechów czy liście do picia wody. Co więcej, udowodniono, że nie jest to dla nich nowe – według badań używały one narzędzi nawet cztery tysiące lat temu!

Na tropienie szympansów przewidziane są trzy godziny. Udaje nam się znaleźć jeszcze dojrzałego osobnika z uszkodzonym kciukiem i młodego, który ucina sobie drzemkę w krzakach. Ogólnie rzecz biorąc śledzenie ich nie jest proste ze względu na ich zwinność i szybkość. To nie to, co powolne, misiowate goryle górskie. Pojawiają się, chowają, pojawiają znowu i znowu znikają, ale obserwacja ich daje naprawdę mnóstwo satysfakcji.

Czas ucieka błyskawicznie i strażnik informuje nas, że musimy wracać. Robimy ostatnie zdjęcia leniącego się w krzakach szympansa i ruszamy gęsiego w kierunku drogi. Na koniec czeka nas jeszcze niespodzianka. Zza naszych pleców wychodzą jak gdyby nigdy nic cztery szympansy, szybko mijają naszą grupę i wyprowadzają nas z lasu. Brakuje tylko tego, by pomachały nam na pożegnanie!

* Wykrzykiwać szeptem – wiecie, jak to jest, kiedy macie ochotę krzyknąć, ale musicie być cicho? To właśnie tak było…

Lubicie obserwować przyrodę, dzikie zwierzęta w ich naturalnym środowisku? Widzieliście szympansy w zoo? Chcielibyście spotkać je w puszczy?

Cieszę się, że tu jesteś! Mam nadzieję, że spodobał Ci się i zaciekawił ten wpis. Jeśli tak, to będzie mi niezmiernie miło, gdy klikniesz Lubię to, dodasz +1 i podzielisz się wpisem ze znajomymi albo dołączysz do dyskusji! To dla mnie ważne, bo pokazuje, że warto dalej pisać. Masz uwagi, komentarze, pytania? Nie wahaj się, napisz! Cieszę się z każdego sygnału od Ciebie! Dziękuję :)

- Ewa a

Wydrukuj lub zapisz PDF